YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR (YGB) NEDİR?

Yaygın gelişimsel bozukluklar (YGB), sosyalleşme ve iletişim gibi çoklu temel fonksiyonların gelişmesinde çeşitli sorunları kapsayan beş temel bozukluğu içeren psikiyatrik bir tanı grubudur.

Bu grupta yer alan bozuklukların en çok bilineni Otizmdir, diğerleri, Rett Sendromu, Dezintegratif Bozukluk, Asperger sendromu ve Atipik Otizmdir.

OTİZM NEDİR?

Otizm, İçe yöneliklik; toplumsal etkileşmelerden, gerçeklerden kaçarak, gerçekle ilgisi bulunmayan bir düşünce evreni içinde yaşama özelliği.

Otizm, iletişim ve sosyal gelişim alanlarındaki kısıtlılıkla seyreden ve çocuğun gelişimini önemli derecede olumsuz etkileyen bir bozukluktur.

Doğuştan gelen bir bozukluk olmasına rağmen, belirtiler bebeklik ve erken çocukluk döneminde belirmeye başlar.

Konuşmanın gecikmesi veya gelişmemesi, ilgi alanlarında sınırlılık, insanlar ile ilişki kurma yerine cansız nesnelerle ilgilenme, oyuna ilgi duymama, yaşıtlarıyla oyun oynamama ve tekrar edici basmakalıp davranışlarda bulunma gibi özellikler ile kendini gösterir.

Otistik çocuğu olan aileleri, çocuğun tedavisinin sağlanması ve izlenmesi konusunda Tanı Özel eğitim Merkezi, çocuk ruh sağlığı klinikleri, Özel eğitim okulları, MEB Özel eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, MEB Rehberlik ve Araştırma Merkezleri gibi kurum ve kuruluşlardan yardım alabilirler.Özel eğitim Merkezimizde alanında uzman pedagog ve özel eğitim öğretmenleriyle otistik çocuk ve gençlerimize yönelik eğitim ve öğretim çalışmaları yapılmaktadır.

OTİZMİN BELİRTİLERİ

Otistik çocuklarda normalden sapan davranışlar 4 grupta toplanır.

Sosyal etkileşimde yetersizlik : Gözlerinize bakmazlar, kayıtsızdırlar, İsmi ile çağrıldığında çoğu kez aldırmazlar, duymuyormuş gibi davranırlar, yaşıtları ile oyun oynamazlar, Tek başlarına kalırlar, Başka duygularını ve düşüncelerini anlamakta güçlük çekerler ya da uygun tepkilerle karşılık veremezler.

İletişimde ve oyunda yetersizlik : Konuşma gecikir, dil gelişimi geride kalır, Konuşmayı bir iletişim amacı ya da aracı olarak kullanmazlar. Beden dilini kullanmada ya da anlamada zorlanırlar. Oyuna ve oyuncağa ilgisiz kalırlar. Rol yapmazlar, hayali oyunları yoktur.

TAKINTILAR

Nesne takıntıları vardır, herhangi bir nesneyi özellikle sert nesneleri ellerinde tutarlar, taşırlar. Çevirerek, döndürerek izlerler ya da koklarlar.

El çırpma, sallama, sallanma, koşma, dönme gibi yineleyen davranışları vardır, Sadece bir ya da birkaç kısıtlı konu ile ilgilenirler.

Günlük yaşamda belli işleri, belli şekillerde yapma konusunda ağır ısrar ederler. düzen değişikliklerine ya da aksamalara karşı ağır tepkide bulunurlar. Genellikle değişime direnç gösterirler. aynılıkta ısrarları vardır.

ATİPİK OTİZM NEDİR?

Atipik otizm, başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk olarak da adlandırılır. Yaygın gelişimsel bozukluklar içinde yer alan diğer gruplara ait özellikleri taşımayan çocuklar için kullanılan bir adlandırmadır.

ATİPİK OTİZM TANIMLAMASI

Otizm yada Asperger sendromunun bazı özelliklerinin görünüp bazılarının görünmediği, kuşkulu durumlarda konulan tanıdır. Bu tanı çocuk belli bir teşhis alamadığı, fakat pek çok alanda gelişim bozukluğu gösterdiği zaman söz konusudur.

“Atipik yaygın gelişimsel bozukluk” olarak da isimlendirilen bu grup, tam olarak tanısal ölçütleri karşılamayan ama otistik belirtiler de gösteren bir gruptur. Otizm yada Asperger sendromunun bazı özelliklerinin görünüp bazılarınıngörünmediği durumlarda konulan tanıdır.

ATİPİK OTİZM BELİRTİLERİ

Karşılıklı toplumsal etkileşimde ağır ve yaygın gelişimsel bozukluk görülür. Sözel ve sözel olmayan iletişim becerilerinin gelişmesinde bozukluk ya da basmakalıp davranış, ilgi ve etkinlikler vardır.

Öte yandan özgül bir yaygın gelişimsel bozukluk, şizofreni, şizotipal kişilik bozukluğu ya da çekingen kişilik bozukluğu için tanı ölçütleri tam olarak karşılanmamaktadır. Gözlenen belirtiler tanı koymak için yetersiz kaldığında olgu bu kategoriye dahil edilir.

SORUNLAR VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Dil ve sosyal iletişimle ilgili sorunlar, dilin amaca yönelik kullanımındaki problemler, aşırı çekingenlik, aşırı utangaçlık, gündelik ve özel yaşamında belli ilkelere aşırı bağlılık gibi durumlarla kendini gösterebilir. İlerleyen yaşla tanı değişebilir ve durum bir kişilik özelliğine dönüşebilir.

Otistik belirtiler zamanla kaybolabilir; iyi eğitimle ve elverişli şartlarda durum tamamen normale dönebilir. Bu açıdan, erken tanı ve tedaviye süratli geçiş önem taşır. Ağır formu yoktur ve hafif otizmden ayrılması zordur. Bu nedenle normal gelişimin bir parçası olarak görülebilir.

Otizm, çocuklardaki üç temel gelişim alanını etkiler; fakat atipik otizmde bu temel alanlardan yalnızca birinde bozukluk görüldüğünde veya bu temel alanların otizmden az etkilenmesi durumunda ve diğer gelişimsel bozukluklar için belirtilen ölçütler karşılanmadığında bu tanı konur.

Atipik otistik çocuklar, hafif otizmli özellikler gösterdikleri için, çoğu kez tipik otizm ve Asperger sendromuyla karıştırılmaktadır. Ayrıca şizoid kişilik, şizotipal kişilik, çekingen kişilik vb. kişilik ve bozukluklarla Atipik otizm arasında benzer durum ve sorunlar olabilir ama farklı şeylerdir. Özellikle tanı konulurken bu tür güçlüklerle karşılaşılır ve yanlış tanı konulabilir.

Tipik otizmde, otistik semptomlar belirgin ve serttir. Atipik otizmde otistik semptomlar biraz daha hafif ve birçoğunun ileride aşılma ihtimali yüksektir.

Atipik otizm ile tipik otizm temelde aynı sorunları paylaşır; fakat tipik otizmde problemler ve bozukluk daha derinde olduğu için kalıcılık düzeyi daha yüksektir.

Atipik otizmde, bazı hafif belirtiler dışında, diğer bütün belirtiler zamanla kaybolabilir ve tanı yerini kişilik bozukluğuna bırakabilir; çünkü görülen bazı sorunlar kişilik özelliği olarak kabul edilebilir.

Örneğin, kurallara bağlılık, sosyal ortamlardan uzak durma, az sayıda arkadaşa sahip olma, dar konularla ilgilenme, değişime açık olmama vb.Atipik otistiklerde ilgilerinin sınırlı ve dar olması onları yaptıkları işte başarıya götürebilir; çünkü ilgi duydukları konuları derinlemesine ve çok detaylı incelerler. Dolayısıyla bu da onları ilgili oldukları alanda başarıya götürür.

Tipik otistiklerde sosyal ilişki kurma eğilimi görülmezken, atipik otistiklerde bu eğilim var; fakat bu bireylerde sosyal beceri yetersizliği görülür.

Aşırı çekingenlik, içe kapanma, utangaçlık, ritüellere sıkı sıkı bağlılık, sınırlı ilgi alanı, tekrarlayıcı davranışlar, katı prensiplere sahip olma, atipik otistiklerin temel sorunlarıdır.

Atipik otizm ile tipik otizm arasındaki farklar hâlâ kesin çizgilerle belirlenememiştir. Birçok noktada tartışmalar devam etmektedir.

Tipik otizmde bütün eğitim ve tedavilere rağmen kalıcılık devam eder; ama atipik otizmde yaşın ilerlemesi ve eğitimle birçok sorun ortadan kalkabilir. Her iki bozuklukta da iletişim sorunu birbirine yakındır.

Tekrarlayıcı davranışlar ve diğer takıntılar küçük yaşlarda her iki bozuklukta aynıyken, yaşın ilerlemesiyle atipik otizmde ciddi azalmalar gözlenir; azalma görülmese bile, rahatsız edici olmaz ve diğer insanlarla etkileşimini bozucu düzeyde görülmez.

Sınırlı ilgiler her iki durumda da aynıdır. Atipik otistiklerin öz bakım ve akademik becerileri, tipik otistiklere göre daha iyidir. Panik atak ve depresyon gibi psikiyatrik problemler ortaya çıkabilir